مطالعه آزمایشگاهی تأثیر عوامل هیدرولیکی و هندسی تونل انتقال رسوب بر جریان و رسوب انتقال‌یافته

در چند دهه اخیر، هرچند سدسازی روند افزایشی داشته است، ولی متأسفانه اکثر این سدها در دوره بهره‌‌برداری با مشکل رسوب‌گذاری مواجه می‌باشند. به‌عنوان یک راه علمی می‌توان جهت رفع این مسئله به ساخت تونل‌های انتقال رسوب اشاره کرد. تونل‌ها کانال‌های انحرافی هستند که جریان حاوی رسوبات را از بالادست مخزن سد به پایین‌دست آن منتقل می‌نمایند. در این مطالعه آزمایشگاهی، تأثیر عرض کانال انحرافی بر میزان دبی و رسوب انحرافی به کانال فرعی بررسی شده است. در این راستا در سه عرض مختلف کانال انحرافی، متغیرهای عدد فرود جریان و عمق جریان مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصله از این تحقیق بیانگر آن است که افزایش عدد فرود به‌طور متوسط باعث کاهش 20 درصدی دبی منحرف‌شده به کانال و کاهش 44 درصدی رسوب منحرف‌شده به کانال فرعی می‌شود. از طرفی کاهش 33 درصدی عرض کانال انحرافی می­تواند کاهش 5/8 درصدی دبی انحرافی به کانال فرعی را به دنبال داشته باشد و افزایش 50 درصدی عرض کانال انحرافی می‌تواند در افزایش 13 درصدی رسوب انحرافی به کانال فرعی مؤثر باشد. شاخص عملکرد بزرگ‌تر از 1 بوده و از مقدار 6/1 الی 77/3 متغیر است و درنتیجه کانال انحرافی 90 درجه عملکرد مناسبی در انتقال رسوب دارد. با کاهش عدد فرود و افزایش عمق جریان و با مقدار عرض بدون بعد کانال انحرافی برابر 41/0 می‌توان گزینه مطلوب در انتقال رسوب را فراهم نمود، به‌گونه‌ای که با کمترین میزان دبی انحرافی بیشترین مقدار رسوب منحرف شود.